„Narodowy Dzień Pamięci Żołnierzy Wyklętych” ma być wyrazem hołdu dla żołnierzy za niezłomną postawę patriotyczną. Temat Żołnierzy Wyklętych stał się szerzej znany dopiero na początku lat 90-tych XX wieku a przypada na 1 marca, gdyż tego dnia w 1951 r. w więzieniu na warszawskim Mokotowie, po pokazowym procesie, zostali rozstrzelani przywódcy IV Zarządu Głównego Zrzeszenia „Wolność i Niezawisłość” – prezes WiN ppłk Łukasz Ciepliński („Pług”, „Ludwik”) i jego najbliżsi współpracownicy: Adam Lazarowicz, Mieczysław Kawalec, Józef Rzepka, Franciszek Błażej, Józef Batory i Karol Chmiel. Ich ciała komuniści zakopali w nieznanym miejscu.
Śp. Janusz Kurtyka, prezes IPN w latach 2005 – 2010, zaproponował, by właśnie 1 marca czcić pamięć żołnierzy antykomunistycznego podziemia. Była to odpowiedź na apele i postulaty środowisk kombatanckich. Sejm uchwalił ustawę o ustanowieniu tego święta państwowego w 2011 r., a jej projekt rok wcześniej skierował do Sejmu prezydent Lech Kaczyński – była to jedna z ostatnich inicjatyw ustawodawczych tragicznie zmarłej głowy państwa.